Aorta kökünün genişlənməsi nədir?

Aorta kökünün genişlənməsi tez-tez bir neçə fərqli səbəbə görə baş verə bilər.

Genetik faktorlar: Aorta kökünün genişlənməsi ailədə anevrizma və ya birləşdirici toxuma xəstəlikləri kimi genetik meyllə əlaqəli ola bilər.
Birləşdirici toxuma xəstəlikləri: Marfan sindromu kimi birləşdirici toxuma xəstəlikləri aorta divarının zəifliyinə və genişlənməsinə səbəb ola bilər.
Ateroskleroz: Aorta divarında lövhə yığılması damarların sərtləşməsinə və genişlənməsinə səbəb ola bilər.
Yüksək qan təzyiqi (hipertoniya): Xroniki yüksək qan təzyiqi damarların divarlarının zəifləməsinə və genişlənməsinə səbəb ola bilər.
Yaşlanma: Qocalma damarların elastikliyini itirməsinə və aorta divarının zəifləməsinə səbəb ola bilər.
Aorta qapağının xəstəlikləri: Aorta qapağının stenozu və ya çatışmazlığı kimi problemləri aorta kökündəki təzyiqi artıraraq genişlənməyə səbəb ola bilər.
Aorta divarının xəstəlikləri: Aorta divarına təsir edən digər xəstəliklər də aorta kökünün genişlənməsinə səbəb ola bilər.

Bu amillər tez-tez aorta kökünün genişlənməsinə kömək etmək üçün birləşir. Xüsusilə, birdən çox risk faktorunun birgə mövcudluğu genişlənmə ehtimalını artıra bilər.

Aorta kökünün genişlənməsi adətən simptomlara səbəb olmur və adətən başqa bir tibbi müayinə zamanı təsadüfən aşkar edilir. Ancaq müəyyən ölçülərə çatdıqda və ya ani partlama riski yaratdıqda simptomlar yarana bilər. Bu simptomlar aşağıdakılardır:

Sinə Ağrısı və ya Narahatlığı: Genişlənmiş aorta kökü sinə bölgəsində ağrı və ya narahatlığa səbəb ola bilər. Bu, adətən aorta divarının uzanması və ya genişlənməsi səbəbindən baş verir.

Nəfəs darlığı: Aorta kökünün genişlənməsi ürəyi əhatə edən aorta sahəsinə təsir göstərərək, ağciyərlərə daha az oksigen çatmasına səbəb ola bilər ki, bu da nəfəs darlığına səbəb ola bilər.

Ürək çarpıntıları və ya nizamsız ürək döyüntüsü: Genişlənmiş aorta kökü ürəyin ətrafındakı toxumalara və sinirlərə təsir edərək nizamsız ürək döyüntülərinə və ya çarpıntılara səbəb ola bilər.

Baş gicəllənməsi və ya huşunu itirmə: Aorta kökünün genişlənməsi qan axınında dəyişikliklərə səbəb ola bilər ki, bu da başgicəllənmə və ya huşunu itirmə kimi simptomlara səbəb ola bilər.

Səs-küylü tənəffüs: Aorta kökünün genişlənməsi tənəffüs yollarına və ya bronxlara təzyiq göstərərək səs-küylü tənəffüs və ya hırıltıya səbəb ola bilər.

Bel Ağrısı: Böyük böyümə halında aorta kökünün kürək nahiyəsinə basması nəticəsində bel ağrısı yarana bilər.

Görmə problemləri: Nadir hallarda genişlənmiş aorta kökü gözlərə təsir edən təzyiqi artıra və görmə problemlərinə səbəb ola bilər.

Bu əlamətlər adətən genişlənmiş aorta kökü ciddi ölçülərə çatdıqda və ya birdən böyüyüb yırtıldıqda baş verir. Buna görə simptomlar hiss edildikdə dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir.

Aorta kökünün genişlənməsi bir çox risk faktoru ilə baş verə bilər. Ailədə aorta anevrizması və ya aorta kökünün dilatasiyası anamnezi bir insanın bu vəziyyəti inkişaf etdirmək riskini artıra bilər. Bəzi genetik xəstəliklər, xüsusən də Marfan sindromu kimi birləşdirici toxuma xəstəlikləri aorta divarının zəifləməsinə və genişlənməsinə səbəb ola bilər. Yaşlanma damarların daha az elastik olmasına və aorta divarının zəifləməsinə səbəb ola bilər ki, bu da aorta kökünün genişlənməsi riskini artıra bilər. Kişilərdə aorta anevrizması riski qadınlara nisbətən daha yüksəkdir. Hipertoniya, xroniki yüksək qan təzyiqi, damarların zəifləməsinə və aorta divarının genişlənməsinə kömək edə bilər. Siqaret çəkmək damarlarda lövhə yığılmasına və aterosklerozun inkişafına səbəb ola bilər ki, bu da aorta kökünün genişlənməsi riskini artırır. Yüksək xolesterol səviyyələri damarlarda lövhə yığılmasına və aorta kökünün genişlənməsi riskini artıra bilən aterosklerozun inkişafına kömək edə bilər. Aorta qapağının stenozu və ya çatışmazlığı kimi vəziyyətlər aorta kökünün genişlənməsi riskini artıra bilər. Artıq çəki və ya piylənmə yüksək qan təzyiqi və ateroskleroz kimi risk faktorlarını artıra bilər və bununla da aorta kökünün genişlənməsi riskini artırır.

Bu risk faktorları fərdlərin aorta kökünün dilatasiyası riskini artıra bilər, lakin bu amillərin olması hər hansı bir şəxsin dilatasiya inkişaf etdirəcəyi demək deyil. Yenə də bu amillərdən xəbərdar olmaq və sağlamlıq vəziyyətini mütəmadi olaraq yoxlamaq vacibdir.

Aorta kökünün genişlənməsinin diaqnostikası və diaqnozu adətən bir sıra tibbi testlər və görüntüləmə metodlarından istifadə etməklə aparılır. Aorta kökünün genişlənməsinin ümumi diaqnostik və diaqnostik üsulları:

Fiziki Müayinə: Həkim xəstənin simptomlarını və tibbi tarixini qiymətləndirə bilər. O, fiziki müayinə zamanı nəbz, qan təzyiqi və ürək döyüntüsü kimi simptomları da yoxlaya bilər.

Təsvir Testləri

Exokardioqrafiya (ECHO): Səs dalğalarından istifadə edərək ürəyin və aortanın ətraflı görüntüsünü yaradan ultrasəs üsuludur. Aorta kökünün genişlənməsi və anevrizmaları ECHO ilə müəyyən edilə bilər.

Kompüter tomoqrafiyası (CT) Scan: Kompüter tomoqrafiyası bədənin en kəsiyi şəkillərini yaratmaq üçün rentgen şüalarından istifadə edir. Aorta kökünün genişlənməsi və anevrizmaları KT ilə daha ətraflı şəkildə göstərilə bilər.

Maqnetik rezonans görüntüləmə (MRT): Maqnit rezonans görüntüləmə bədənin kəsişmə şəkillərini yaratmaq üçün maqnit sahələri və radio dalğalarından istifadə edir. MRT aorta kökünün genişlənməsini və digər ürək damarlarındakı problemləri qiymətləndirmək üçün istifadə edilə bilər.

Qan testləri: Qan testləri aorta kökünün dilatasiyası kimi ürək-damar xəstəliklərinin əlamətlərini göstərə bilən müəyyən biomarkerləri qiymətləndirə bilər.

Elektrokardioqrafiya (EKQ): Elektrokardioqrafiya ürəyin elektrik fəaliyyətini ölçən bir testdir. Aorta kökünün genişlənməsi kimi ürək-damar xəstəlikləri bəzən EKQ dəyişikliklərinə səbəb ola bilər.

Aortoqrafiya: Bu invaziv görüntüləmə prosedurudur və ona angioqrafiya da deyilir. Prosedur zamanı kontrast maddə yeridilir və aortanın rentgen şəkilləri çəkilir.

Bu testlər aorta kökünün genişlənməsinin diaqnozu və diaqnozu üçün istifadə edilə bilər. Hansı testlərdən istifadə ediləcəyi xəstənin simptomlarına, tibbi tarixçəsinə və həkimin seçiminə görə dəyişə bilər.

Aorta kökünün genişlənməsinin müalicə üsulları genişlənmə dərəcəsindən, simptomlardan, xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətindən və digər amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər.

Monitorinq və izləmə: Kiçik aorta köklərinin genişlənməsi adətən asemptomatikdir və müntəzəm tibbi nəzarət altında saxlanıla bilər. Həkim xəstənin vəziyyətini izləmək üçün mütəmadi olaraq görüntüləmə testləri və müayinələr apara bilər.

Dərman: Dərmanlar genişlənmə ilə əlaqəli risk faktorlarını idarə etmək üçün istifadə edilə bilər. Məsələn, hipertoniya dərmanları yüksək qan təzyiqini idarə etmək üçün, xolesterol səviyyəsini azaltmaq üçün statinlər və ya ürək döyüntülərini tənzimləmək üçün beta blokerlər istifadə edilə bilər.

Cərrahi Təmir: Böyümə müəyyən ölçülərə çatdıqda və ya simptomlara səbəb olduqda, cərrahi təmir tələb oluna bilər. Bu, adətən aorta kökünün genişlənmiş sahəsinin dəyişdirilməsini əhatə edir.

Cərrahi seçimlər:

Aorta kökünün və aorta qapağının cərrahi təmiri və ya dəyişdirilməsi: Genişlənmiş aorta kökü protez qapaq və ya greftlə əvəz edilə bilər.

Aorta kökünün cərrahi təmiri: Bəzi hallarda aorta kökü yalnız böyüdülmüş hissə çıxarılaraq normal ölçülü bir greftlə əvəz edilə bilər.

Endovaskulyar təmir: Bəzi hallarda açıq əməliyyat yerinə endovaskulyar anevrizma təmiri kimi minimal invaziv prosedurlar istifadə oluna bilər. Bu prosedur kateter vasitəsilə damara yerləşdirilən stent və ya greftlərin istifadəsini nəzərdə tutur.

Həyat tərzi dəyişiklikləri: Sağlam həyat tərzinin mənimsənilməsi genişlənmə ilə əlaqəli risk faktorlarına nəzarət etmək üçün vacibdir. Buraya balanslaşdırılmış pəhriz planı, müntəzəm məşq, siqaret çəkməmək və streslə mübarizə kimi amillər daxildir.

Müalicə variantları xəstənin vəziyyətindən və müalicənin məqsədindən asılı olaraq dəyişə bilər. Həkim xəstənin vəziyyətini nəzərə alır və ən uyğun müalicə planını təyin etmək üçün xəstəyə məlumat verir.

Cərrahi müdaxilədən sonra xəstənin bir müddət xəstəxanada qalması lazım gələ bilər. Xəstənin həyati göstəriciləri (qan təzyiqi, nəbz, tənəffüs dərəcəsi), ağrıların idarə edilməsi və digər tibbi ehtiyacları mütəmadi olaraq izlənilir və idarə olunur. Bərpa prosesi xəstənin ümumi sağlamlığından, cərrahi əməliyyatın mürəkkəbliyindən və ağırlaşmaların mövcudluğundan asılı olaraq dəyişə bilər. Həkim xəstənin sağalma prosesini idarə etmək üçün lazımi qayğı təlimatlarını verir. Əməliyyatdan sonra ağrı adətən nəzarət altına alınır. Xəstə ağrının idarə edilməsi planı haqqında məlumatlandırılır və lazım olduqda ağrıkəsicilər təyin edilir. Müalicədən sonrakı dövrdə xəstənin müntəzəm olaraq həkim qəbuluna getməsi lazım ola bilər. Bu təqib təyinatları cərrahi əməliyyatın effektivliyini qiymətləndirmək, mümkün ağırlaşmaları izləmək və ümumi sağlamlıq vəziyyətini qiymətləndirmək üçün edilir. Cərrahi müdaxilədən sonra xəstənin sağlam həyat tərzi keçirməsi vacibdir. Buraya balanslaşdırılmış qidalanma, müntəzəm məşq, siqaret çəkməmək və stressi idarə etmək kimi amillər daxildir.